Lateralizacja - artykuł dla rodziców
Czym jest lateralizacja u dzieci? To w uproszeniu dominacja jednej półkuli mózgowej nad drugą. Z czym się to wiąże i jakie wyróżniamy rodzaje lateralizacji? Oprócz odpowiedzi na te pytania, podpowiemy również, jak doprowadzić do „współpracy” obu półkul i zapobiec ich ciągłej „walce” o dominację.
Zaburzenia lateralizacji u dzieci w wieku przedszkolnym
Lateralizacja to wykształcenie się dominacji jednej półkuli mózgu na drugą w efekcie czego dominuje jedna strona ciała. Dziecko może być prawo ręczne (i prawo nożne) lub leworęczne (i lewonożne), jednocześnie będąc w stanie w pełni kontrolować ruchy drugą (niedominującą) kończyną. Lateralizacja u dzieci powstaje stopniowo i coraz bardziej „cementuje się” wraz z rozwojem dziecka.
0-6 miesiąca życia
W tym okresie nie istnieje jeszcze dominacja żadnej półkuli mózgowej, a ruchy dziecka są symetryczne. Nie ma widocznej preferencji którejkolwiek strony ciała.
6-12 miesiąca życia
Niemowlę nabywa umiejętność chwytu jednoręcznego, a co za tym idzie, pojawiają się pierwsze oznaki dominacji stronnej.
12-24 miesiąca życia
Dotychczasowy rozwój lateralizacji słabnie. Wynika to z nauki chodzenia, podczas której dziecko angażuje jednakowo obie półkule mózgowe.
2-7 roku życia
Dziecko ma opanowaną umiejętność chodzenia, a proces lateralizacji jest kontynuowany.
7 rok życia
Nastepuje zakończenie procesu lateralizacji. Dziecko ma już trwale ustaloną stronność ciała.
Czasami jednak proces ten zostaje zaburzony, a jego niepokojące objawy najbardziej widoczne są w okresie przedszkolnym. Jak szybko dostrzec zaburzenia lateralizacji u dzieci?
Zaburzenia lateralizacji – objawy
Zaburzenia lateralizacji mogą wynikać z niedojrzałości układu nerwowego lub innych czynników. Do alarmujących objawów należą:
- trudność w manipulacji przedmiotami,
- dysleksja,
- niezdarność,
- zaburzenia koordynacji,
- zaburzenia orientacji przestrzennej,
- trudności z koncentracją i zapamiętywaniem,
- opóźniony rozwój mowy,
- trudności artykulacyjne,
- trudności z pisaniem i czytaniem,
- mylenie liter o podobnym kształcie,
- opuszczanie sylab w wyrazach,
- nadpobudliwość,
- zaburzenia pamięci słuchowej,
- zaburzenia cyklu dobowego.
Zaburzona lateralizacja – rodzaje
Zaburzenia lateralizacji dzielimy ze względu na ich zróżnicowany charakter. W zależności od diagnozy zaburzenia, podejmowane są ćwiczenia i zajęcia wyrównawcze, które mają na celu wykształcenie się dominującej postawy jednej ze stron.
Lateralizacja jednorodna – tu wyróżniamy dwa podtypy:
- lateralizację prawostronną, gdzie dominuje prawa ręka, noga, oko. Wówczas wiadomo, że dominuje lewa półkula,
- lateralizację lewostronną, gdzie dominuje lewa ręka, noga i oko. Wówczas wiadomo, że dominuje prawa półkula mózgu.
Lateralizacja niejednorodna – inaczej lateralizacja skrzyżowana – gdzie występuje przewaga czynnościowa, ale nie zawsze po tej samej stronie. Np. dziecko może być leworęczne, ale prawonożne i prawooczne. Lub odwrotnie. Nie ma tu nic niepokojącego, gdyż uznaje się, że jest to lateralizacja ustalona, ale może przyczyniać się ona do szczególnych trudności w pisaniu i czytaniu.
Lateralizacja nieustalona/słaba – brak dominacji którejkolwiek ze stron. Następuje oburęczność, obunożność, oboczność.
Warto przy tym podkreślić, że dzieci leworęczne wykazują naturalną postawę dominującą i w żadnym wypadku nie należy tego zmieniać (!) Osoby leworęczne, które „na siłę” usiłuje się przestawić na dominację prawej ręki, mogą wykazywać zaburzenia osobowości, a dodatkowo zauważa się u nich pogłębienie trudności z zakresu pisania, czytania, ruchu, koncentracji itp.
Zaburzenia lateralizacji – ćwiczenia
Samo zaburzenie procesu nie wymaga typowej terapii, a wsparcia ze strony rodziców i nauczycieli, które pomoże ugruntować wybór dominującej strony. Nie należy ingerować w sam proces – zwłaszcza jeśli dziecko wykazuje lateralizację nieustaloną poprzez zachęcanie go do pisania np. prawą ręką. Proces ten musi rozwinąć i zakończyć się naturalnie. Ćwiczenia, jakie są zalecane przez pedagogów i psychologów, mają natomiast na celu:
- trening pamięci symultanicznej, sekwencyjnej,
- doskonalenie koordynacji wzrokowo–ruchowej,
- usprawnianie analizy i syntezy wzrokowej,
- utrwalanie orientacji w przestrzeni,
- doskonalenie prawidłowego chwytu narzędzia do pisania i użycia go z odpowiednim naciskiem,
- utrwalanie prawidłowych nawyków ruchowych podczas pisania np. nieodrywanie ręki od papieru.
Aby osiągnąć powyższe rezultaty, stosuje się zajęcia, podczas których dziecko ćwiczy równowagę ciała z udziałem drabinek i innych przyrządów gimnastycznych lub angażuje w gry i zabawy, w których dominują polecenia: A teraz dotykamy lewą ręką prawej ręki osoby stojącej obok lub dotknij prawą ręką prawego kolana.
Choreoterapia w pracy z dziećmi z zaburzeniami lateralizacji może okazać się równie skuteczna i atrakcyjna dla przedszkolaków, a trening uważności pozwala dziecku skupić się na wykonywanych czynnościach i podnieść jego samoświadomość ruchową.
Dzięki powyższym ćwiczeniom, usprawnia się integracja półkul mózgowych i niwelowane są negatywne skutki wynikające z zaburzeń lateralizacji, które wymieniono na początku artykułu. Jeśli potrzebujesz dodatkowych inspiracji do zabaw lub bardziej szczegółowych informacji, koniecznie zapoznaj się ze specjalistycznymi opracowaniami, które zawierają rzetelne porady i wskazówki.
Jak wspierać rozwój przedszkolaka? Zaburzenia lateralizacji u dzieci w wieku przedszkolnym to jedna z najnowszych pozycji naszej księgarni, stworzona z myślą o nauczycielach i opiekunach przedszkolnych, którzy w swojej grupie mają dzieci z zaburzeniami lateralizacji lub jej podejrzeniem. Znajdą tu scenariusze zajęć dostosowane do wieku dziecka i będą mogli odpowiednio ukierunkować rozwój dziecka.
Artykuł udostępniony ze strony https://www.literka.pl/artykul/czym-jest-lateralizacja-u-dzieci [dostęp 30.01.2024]